Sık sık duyduğumuz şu cümleye bir bakalım ve cümleyi yorumlamaya çalışalım: “Heykeli dikilecek adamım ben be!” Bu cümle ne anlama geliyor, aklımızda neler çağrıştırıyor? Heykeli dikilecek biri olmak ne demek acaba? Tabii ki bu cümle çoğumuz için özgüven, kibir ve gurur içeren bir yargı. Bir insanın heykelinin dikilecek kadar önemli olması demek o insanın ne kadar çok önemsendiğinin ve yüceltildiğinin bir işaretidir. Eğer bir kişinin heykeli dikiliyorsa bu gerçekten hak ettiği içindir ve biz de bu yüzden birçok kişinin bu cümleyi gereksizce sarf etmesini kibir olarak yorumlarız. Örneğin ülkemizde heykeli en çok bulunan kişinin Atatürk olduğunu hesaba katarsak bu tespitin ne kadar doğru olduğunu da görmüş oluruz. Bu noktada yapılabilecek ikinci tespit ise neden “heykel” sorusudur. Bu yüceliği ve önemi neden heykel ile ifade ederiz? Heykel sanatı nedir? İşte bu soruların cevabı için güzel sanatların bir dalı olan “heykel sanatı”na bakalım...

Amacı belirli bir mekânda üç boyutlu estetik şekiller yaratmak olan sanat dalına heykel deniyor. Heykel bir anlamda boşluğu şekillendirmek ve doldurmak anlamına geliyor. Daha önce form olmayan bir mekâna bir form eklediğimizde, doğal olarak, formsuzluk forma dönüştüğünden, boşluk da şekle dönüşmüş oluyor. Yani içinde diğer sanat dallarında olduğu gibi “yaratma” öğesini barındırıyor. Heykel sanatını icra edenlere de heykeltıraş deniyor.

İlk heykeli kim, ne zaman yapmış bilinmiyor. Bununla birlikte cinsellik vurgulu kadın figürlerinin ilk heykellerden oldukları tahmin ediliyor ve cinselliğin heykelcilik üzerindeki önemi görülüyor. İlerleyen yıllarda ise tapınma amacıyla yapılan heykellerle bu sanat yaygınlaşıyor ve gelişiyor. İnsanlar heykellerde ya tanrılarını kişiselleştiriyorlar ya da heykellerini tanrılaştırıyorlar. İnanç faktörünün her konuda oynadığı büyük rol gibi burada da ne denli etkili olduğunu görebiliyoruz. Örneğin sanat tarihinin en önemli heykeli olarak görülen Michelangelo’nun David eseri İncil’deki peygamber kral Davut’un ta kendisidir ve bunun gibi özellikle Yunan heykelciliğinde inanç öğesinin ağır etkisini görebiliyoruz.

Heykel alanında en ünlü ve yetenekli millet Yunanlılar olarak kabul ediliyorlar. Yunanlılardan başka Mısırlılar ve Romalılar da başarılı sanatçılar yetiştirmiş. Mısır heykelciliği ülkenin bulunduğu coğrafi konum bakımından sade ve kaba özellikler taşıyor çünkü bölgedeki taşlar sert ve büyük olduğundan yontulmaya pek müsait değil. Bu yüzden Mısır heykellerinde detaysız, genel görüntüler dikkati çekiyor. Roma heykelciliği ise Yunan heykellerine benzer eserler yaratarak onların tarzını benimser, ayrıca Romalılar özellikle portrecilikte başarılıdırlar. Yunan heykelciliğinde ise ideal görüntüler; ideal ölçüler öne çıkar. Vücut ve yüzler gerçekçidir ve detaylar öne çıkar. Yunanlılar başarılı atletlerin heykellerini yapmışlar, bu da onlarda heykel sanatının gelişmesine yardımcı olmuştur. Kullandıkları karşıtlıklar ve dinamizm sayesinde Yunan heykelciliği realist örnekler vermiş ve heykelcilik anlamında en başarılı onlar olmuş.Heykel yaratma işlemi yontma, modelleme, birleştirme ve döküm gibi işlemlerden oluşur. Eğer şekil taş, mermer gibi sert malzemelerden yapılacaksa ilk işlem yontma işlemidir; fakat kil, balmumu gibi malzemeler kullanılacaksa modelleme işlemiyle başlanır. Tarih boyunca heykel yapımında bir sürü malzeme kullanılmış. Kil, kireçtaşı, bronz, tunç, granit, alçı, fildişi, altın ve gümüş gibi değerli madenler ile balmumu ve ahşap bunlardan birkaçıdır. En çok tercih edilen şekiller ise insan figürleri, anıtlar, büstler, rölyef ve at sırtında savaşçı figürleridir. Heykeller büst, rölyef ve tors gibi çeşitlere ayrılır. Büst kafa heykeli, rölyef duvar üzerinde kabartma heykel; tors ise kolları, bacakları ve başı olmayan heykel anlamına geliyor.

Bir de hepimizin adlarını sık sık duyduğu ünlü heykeller var. İşte birkaçı: Oscar Heykeli, Düşünen Adam Heykeli, Akdeniz Heykeli, Özgürlük Heykeli, Zeus Heykeli, Rodos Heykeli; Taksim Heykeli vs vs. Bu liste böyle uzar da gider... Rodin, Michelangelo, Donatello, Leonardo da Vinci ve İlhan Koman ise ünlü heykeltıraşlar listesinde sayılabilecek isimlerden. Şimdi dünyanın en önemli iki heykel eseri olan David (Davut) ve Le Penseur (Düşünen Adam) heykelleriyle bunların yaratıcıları Michelangelo ile Auguste Rodin’e yakından bakalım:

David (Davut) – Michelangelo

Hz. Davut’un bu ünlü mermer heykeli 5.17 metre yüksekliğinde ve Floransa kentinin simgesi. Heykel, 8 Eylül 1504 tarihinde tamamen ortaya çıkarılmış ve Rönesans heykel sanatının bir şaheseri olarak tanımlanıyor. Bu eser zamanın Davut yorumlarındaki kılıçlı, yırtıcı kimliğin dışına çıkarak gerçekçi bir imaj yaratır ve bu heykel gençliğin ve gücün simgesi halini alır. Eserin bir bacağının ve kolunun bütünden ayrı oluşu esere dinamizm ve heyecan katar.

Le Penseur (Düşünen Adam) - Auguste Rodin

Rodin, heykel deyince akla ilk gelen eser olan Düşünen Adam adlı eserini 1902 yılında bitirir ve 1904 yılında halka gösterir. Aslında Rodin bu heykelin ismini ilk olarak “The Poet (Şair)” koyar ve eserinde ünlü şair Dante’yi simgeler; zekâ ile şiir temalarını işler bu eserde. Fakat kısa süre sonra simgelediği içsel ve düşünsel mücadele sebebiyle heykelin ismi Düşünen Adam olur. Heykel şu an birçoğumuz için düşünce ve felsefeyi simgelemektedir.