Sıra Dışı Özgeçmişler

Sıra Dışı Özgeçmişler: iş başvurularında kaçınılmaz olarak fark edilmeni sağlayacak teknikler…

Melih Arat
melih@meliharat.com

1990 yılında Türkiye’de yazılı özgeçmiş uygulaması yokken, yazılı özgeçmişimi renkli bir kâğıda bastırmıştım. Artık özgeçmişim sevdiğim bir renk olan maviydi. İş başvurusu yaptığım kuruluştaki yönetici, görüşme sırasında neden renkli kâğıda basılmış bir özgeçmiş kullandığımı sormuştu. Cevabım şöyleydi: “Size başvuru yapan kişilerin CV ve iş başvuru formlarını üst üste koyduğunuzda, bunların sayısı bini dahi aşsa, aradan benim CV’mi göreceksiniz. Bu arada CV, ‘Curriculum Vitae’ sözünün kısaltılmışıdır. Yanlış bilmiyorsam, bu, bir kişinin yaşamının içeriğinin özü anlamına geliyor.”

İzleyen yıllarda, iş başvuruları için iki tip özgeçmiş kullanmaya başladım. Bir uzun tip, bir de özet tip... Uzun tip özgeçmiş, her türlü detayın yer aldığı on altı sayfa uzunluğunda, kısa tip ise her şeyin bir sayfada özetlendiği bir özgeçmişti. Kime başvuruda bulunuyorsam, ikisini de gönderiyor ve üste kısa tip özgeçmişi koyuyordum. Değerlendirene, “Eğer merak ettiğiniz bir ayrıntı varsa uzun tip özgeçmişimi okuyun” diye bir not bırakıyordum.

1996 yılından beri, biçimsel bir özgeçmiş vermiyorum kimseye... İlle de gönderin denmedikçe. Danışmanlık işlerimde kullandığım bir özgeçmiş var; ancak onun adı özgeçmiş değil; “Katkı Geçmişi”. Melih Arat, bu dünyada neye katkıda bulunmuş ve neyi neden yapmış onu anlatıyor. Bir de ikili görüşmelerde bazen kullandığım akıl haritası şeklinde bir özgeçmiş var; o çok yalın onu çok seviyorum.

“Sıra Dışı Yaşam Becerileri” seminer programının mimarı olarak, sayısız sıra dışı özgeçmişin ortaya çıkmasına yol açtım. Şimdi size bunlardan örnekler vermek istiyorum.

Deney tüpünde CV

Birinci örnek, kimya mühendisi bir arkadaşımızdan. ODTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü’nden mezun arkadaşımız, uzun yıllar, üretim yapan şirketlerin kimya laboratuarlarında ve özellikle araştırma-geliştirme bölümlerinde çalışmıştı. Ancak son çalıştığı şirketten ayrıldığından beri yaklaşık altı ay geçmesine rağmen işsizdi ve yine bir araştırma-geliştirme işinde çalışmak istiyordu. Kendisine özgeçmişini konik yapıda bir deney tüpüne koymasını söyledim. Onu da bir hediye paketi yaparak insan kaynakları bölümüne göndermesini önerdim. Sonuç: iki ay içinde işe alındı.

Karikatür bandında CV

İkinci örnek, bir televizyon kuruluşunda çalışmak, orada program yapmak isteyen bir arkadaşımızla ilgili. Arkadaşımıza önerdiğim CV şöyleydi: Kitabın her sayfasına özel olarak çizilmiş bir karikatür yerleştirilmiş olsun. İlk karikatürde görülen, çay bahçesinde el ele oturan bir çift gençtir. İkinci karikatür bunların düğününü resmeder. Üçüncü karikatürde, yeni evli çift yatakta sevişmektedir. Dördüncü karikatür, 9 ay sonrasının takvimiyle birlikte bir çocuğun doğumunu gösterir; çocuk doğarken doktorun yüzüne işemektedir. Beşinci karikatür çocuğun sünnetini göstermektedir. Altıncı karikatür çocuğun gittiği liseden kaçışını göstermektedir. Yedinci karikatür, çocuğun gittiği üniversitenin önünde elindeki iki kuklayla bir kıza çıkma teklifini göstermektedir: Kuklalar şöyle konuşmaktadır: “Abla biliyor musun, bu abi seni çok beğeniyor.” Diğeri: “Hani bizim patron diye demiyoruz, ama hoş çocuktur.” Son karikatür, bu hoş çocuğun televizyon ekranındaki karikatürüdür. Televizyon ekranında başvurduğu televizyonun logosu, stüdyoda ise kendisi bir konukla söyleşi yapmaktadır. Bu arkadaşımız önce İzmir’in yerel kanallarında program yaptı; şimdi Kanal 6’da program yapıyor.

Dövme şeklinde CV

Üçüncü örnek: Bu seferki, hem CV hem de iş başvurusu kıyafeti. Aday, başvuru yaptığı şirketin logosunu internet sitesinden alıyor ve yandan sağ ve sol kolunun çıplak göründüğü bir fotoğraf çektiriyor. Omuzdan on santim aşağıda bir yere kolunun üstüne şirketin logosunu, photoshop programında dövme şeklinde koyuyor. Ardından sol kolunun üstüne de yine aynı programda kendi özgeçmişinin ana başlıklarını koyuyor ama en kritik şeyleri. Okuduğu üniversite ve birkaç iş deneyimi...

İş başvuru kitapları, diğer başvuranların arasında kaybolmanız için herkese koyu renk takım elbise ve tayyörler öneriyor. Bu durumdan faydalanmak mümkün. Bu arkadaşımız başvuruya giderken, altına bir kot pantolon giydi. Üstüne de beyaz bir sweat-shirt (yakalı, pamuklu, uzun kollu spor üst giyim), ancak sweat-shirt’ün üstüne başvuru yaptığı şirketin logosunu bastırmıştı. Sonuç: insan kaynakları bölümü, daha işe girmeden bu kadar fazla bir şirketi sahiplenen bu yaratıcı arkadaşımızı işe aldılar.

Video görüntü olarak CV

Her pozisyon için böyle yaratıcı özgeçmişler olur mu? Üst pozisyonlar için olmaz gibi görünüyor. Diyelim ki, genel müdür pozisyonuna başvuruda bulunacak biri için, bunlar ciddi bulunmayabilir. Bu yüzden bir de müdür özgeçmişi paylaşmak isterim. Bir genel müdür adayı, yeni iş arayışında, profesyonel bir başvuru hazırlığı yapıyor. Profesyonel bir kameraman yardımıyla çekimler yapılıyor. Kayıtta, genel müdürün daha önce çalıştığı şirketlerin müşterileri, birer birer genel müdür hakkında görüş veriyor, yönetim kurulu üyeleri görüş veriyor, daha önceki çalışanları görüş veriyor, genel müdürün gittiği okulların hocaları ve profesörleri, genel müdürün öğrencilik günleri hakkında görüş veriyor.

Genel müdürün hobileri hakkında da, sörf hocası, kayak hocası görüş veriyor. 6 yaşındaki kızının sözleriyle çekim tamamlanıyor. “Babam harika bir insan”. Bu görüntüler montajlanıyor. Özel bir kapak yapılıyor. Üst düzey yerleştirme yapan birkaç beyin avcısı kuruluşa gönderiliyor; birkaç tane de holdingin patronuna.

İlan olarak CV

İş aramak için de sıra dışı yöntemler kullanmak mümkün. Hani bazı sıra dışı âşıklar, aşklarını yollardaki ilan panoları ya da gazetelerle ilan ederler ya. Eğer gerçekten sıra dışı birisi iseniz, yaşadığınız şehrin en işlek meydanlarından birinde bir panoya ücretini ödeyerek özgeçmişinizi basabilirsiniz, ya da, yöneticilerin okuduğu “Capital”, “Power” ya da insan kaynakları profesyonellerinin okuduğu “Human Resources” dergilerine ilan verebilir ya da insan kaynakları kongrelerinin fuar alanlarında stand açabilirsiniz.

Pasta olarak CV

Bir arkadaşımız, CV’sini büyükçe bir pasta üzerine krema ile yazdırarak insan kaynakları bölümlerine göndermişti. Bu arkadaşımızın beş şirketin ikisi tarafından işe kabul edildiğini duymak sizi şaşırtabilir.

PowerPoint sunumu olarak CV

Özgeçmişinizi sıra dışı hale getirmenin en kolay yollarından biri, onu bir Powerpoint şovuna dönüştürmektir. Daha önce internette dolaşan amatör bir CV vardı, ne içerik olarak ne de görsel olarak iyi çalışılmıştı ancak CV’yi hazırlayan kişi, “özgeçmiş kâğıt üstünde olur” standardını kırmayı başarmıştı.

İnternette dolaşacak ya da ilan panolarında yer alacak bir CV hazırlamayı düşünüyorsanız, kesinlikle sadece bu iş için alınmış bir e-posta kullanın. İlla da telefon da koyacağım diyorsanız bu işe özel, ayrı bir hat alın. Üçüncüsü otel ve kafeteryalarda görüşmeye gitmeyin. Siz iş ararken, bu kadar fazla özel bilginizi açık ettikten sonra, sizden yararlanmak isteyen dolandırıcılara rastlayabilirsiniz.

Teknik: Sıra dışı özgeçmiş yazmanın tekniği basittir.

Kuralları kır; özellikle medyayı değiştir.

Standart bir özgeçmişin medyası, kâğıttır. Özgeçmişinizi taşıyan medyayı değiştirdiğinizde; videokaset, kitap, karikatür bandı, resimler ya da pasta yaptığınızda fark edilirsiniz.

Sıra dışı olmak gerek!

Sıra dışı bir özgeçmiş ile göğsünüzü gere gere iş başvurusu yapmak için hayatınızı sıra dışı hale getirin. Gitmediğiniz yerlere gidin, okumadığınız kitapları okuyun, dinlemediğiniz müzikleri dinleyin, arkadaşlarınızı değiştirin, sıra dışı hediyeler tasarlayın. Yaşamınızı bir proje haline getirin. Anlatacak bir şeyiniz olsun. Aksi takdirde sıra dışı bir özgeçmişten sonra sıradan biriyle karşılaşmak o insan kaynakları yöneticilerini hayal kırıklığına uğratacaktır.

Korkmamak gerek

Sıradan bir özgeçmiş ile çağrılma ihtimaliniz üç binde bir gibi. Herhangi bir pozisyon için üç bin kişi başvuruyor ve birçok örnekte çağrılmıyorsunuz bile. Sıra dışı bir özgeçmiş en azından çağrılmanızı garanti eder.

“İyi şanslar”
demiyorum.

Çünkü insan kendi şansını kendi yaratır.
 
CV çeşitleri

Fortune Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Arıduru; CV çeşitlerini, CV’lerin artı – eksilerini ve kapak yazısının önemini anlatıyor:

Zaman sıralı CV: İş deneyimi, eğitim gibi bilgiler tarih sırası ile sondan başlayarak yazılır. Böylece okuyanın sizin gelişiminizi görmesi mümkün olur.

Artıları:
1. İşverenler tarafından en çok kabul gören ve en klasik CV formatıdır.
2. Okuması ve takip etmesi kolaydır.
3. Çalışma hayatındaki kararlılığı gösterir.
4. Sorumluluk artışındaki gelişim sürecini açıkça ortaya koyar.
5. Adayların çalıştıkları firmaları ve bu firmalardaki unvanlarını vurgular.
6. Adayların başarılarını ve görevlerini listeler.

Eksileri:
1. Adayların zayıf yanları belli olur.
2. Adayların iş geçmişlerinde büyük zaman boşlukları varsa bunlar ortaya çıkar.
3. Sık iş değiştirme, başvurulan pozisyonla ilgili deneyim eksikliği ve diğer potansiyel problemler göz önüne serilir.
4. Yeni mezunların deneyimsizlikleri ortaya çıkar.

Hedefe yönelik CV: Kişisel becerilerin, deneyimlerin ve niteliklerin altı çizilir. Fonksiyonel CV’den farkı, kariyer hedefinin belirlenmiş olduğu durumlarda belirli bir sektörün, belirli bir koluna yönelik başvuru yaparken kullanılmasıdır.

Artıları:
1. Adaya CV yazımında esneklik sağlar.
2. İşveren; adayın, hedeflediği kariyer için gerekli nitelikleri ve becerileri bütünüyle anladığını ve bu pozisyona bilinçli bir şekilde başvurduğunu kavrar.
3. Adaya CV’sini belirli bir sektöre ya da belirli bir firmaya göre düzenleme şansı verir.

Eksileri:
1. Sahip olduğunuz becerilerden tam anlamıyla emin değilseniz, bu formatta yazılmış bir CV’de belirsizlikler oluşur. Bu da olumlu bir ilk izlenim vermez.
2. Her sektör için ayrı bir CV hazırlamak zorunda kalırsınız. Bu da sizin zamanınızı çalar.
3. Bu formattaki CV’leri okumak daha çok vakit alır, işveren CV’nize olan ilgisini kaybedebilir. Buna engel olmak için CV’nizi sürekli dinamik tutmanız ve kendinizi tekrarlamamanız gerekir.

Kapak yazısı: CV’ye ek olarak hazırlayacağınız kapak yazısı, kariyer hedefleriniz ve kariyeriniz açısından önem taşıyan noktaların vurgulanmasına yardımcı olur. İşverenin, iletişim becerilerinizi, ayrıntılara gösterdiğiniz özeni ve yazılı iletişim kalitenizi analiz etmesini sağlar. Bir kapak yazısı yazarken ifadelerinizin anlaşılır ve net olması, firmaya sağlayacağınız yararın açık bir şekilde anlatılması ve pozisyonla ilgili bilgi, beceri ve başarıların belirtilmesi gerekir. Bunlar bir kapak yazısının olmazsa olmaz unsurlarıdır.

Fonksiyonel CV: O güne kadar yapılanlar, uzmanlık alanlarına göre belirli gruplar altında toplanarak yazılır. Pazarlama, insan kaynakları, halkla ilişkiler gibi...

Artıları:
1. Başarıların ve güçlü yanların altını çizer.
2. Adayların kişisel becerilerini en verimli kullanabilecekleri şekilde işverene aktarmalarına yardımcı olur.
3. Benzer pozisyonların alt alta tekrarlanmasına engel olur.
4. Profesyonel becerilerin vurgulanmasında esneklik sağlar.

Eksileri:
1. Yazımı kronolojik olan formata göre daha zordur, üzerinde daha fazla düşünülmesi gerekir.
2. Kimi işverenlerde "Adayın gizlediği herhangi bir konu mu var?" şeklinde bir şüphe yaratır ve işverenler bu CV formatına ek olarak iş yaşamıyla ilgili detaylı bilgi isteyebilir.
3. Eski işvereniniz piyasada itibar gören bir yönetici ya da firmaysa, siz fonksiyonel CV formatıyla o firmadaki deneyiminizi geri plana atıyorsunuz demektir.
4. Geçmiş iş deneyimleriniz başvurduğunuz pozisyonu destekler nitelikteyse, bu durumu vurgulamak açısından fonksiyonel formatı değil, kronolojik formatı tercih etmekte fayda var.

Bir CV’de asla olmaması gerekenler

“Ben” ifadesinden uzak dur!

Yaranma amaçlı ifadeler kullanma! Zannettiğin gibi olumlu değil, tam tersi bir imaj yaratma olasılığın çok yüksek.

Gerçek olmayan bilgiler yazma! Yalan ve hatalı bilgilere yer verme. “Nasıl olsa anlamazlar, nereden bilecekler” tarzı yaklaşımlar seni hayal kırıklığına uğratabilir.

Bilgi saklama! CV’nde boş olan bölümlerin açıklamasını yap.

Uzun CV’den kaçın! Bir sayfa en ideali, iki sayfayı geçme. İşveren elindeki CV’nin genç bir insana ait olduğu halde nasıl bu kadar uzun olduğunu düşünmemeli.

Abartıdan uzak dur! CV’ni hazırlarken sade ve gösterişsiz ol. Bu kural, kullandığın yazı karakterinden CV’ne iliştirdiğin fotoğrafa kadar geçerli. Fotoğrafın seni yansıtan bir vesikalık olmalı. “Burada çok güzel / yakışıklı çıkmışım” diyerek alakasız bir fotoğrafı asla yollama. Kendini sade ve yalın bir şekilde ifade etmen işverenin daha çok hoşuna gidecektir.

Eski işinden ayrılma sebebini yazma! Önceden çalıştığın veya halen çalışmakta olduğun işyerindeki tatminsizlik ve memnuniyetsizliğine CV’nde yer verme.

Açılmayan telefonları yazma! Verdiğin telefon numaralarının iş/ev telefonu olup olmadığını belirt. Çaldığı halde kimsenin cevap vermeyeceği telefon numaralarını CV’ne yazma. Evinde bulunmuyorsan ev numaranı verme.

İyi bir CV’nin olmazsa olmazları

İletişim bilgileri: İsim, adres, telefon, e-mail gibi bilgiler genellikle sayfanın üst ortasında yer alır. İsmini diğer bilgilere oranla daha büyük puntoyla yazabilirsin. Eğer iki ismin varsa kullandığın ismi açık olarak, diğerini ise sadece baş harfiyle belirtmen yeterli. CV’ye yazdığın telefon ve adres bilgilerinin ulaşılabilir olduğundan emin ol.

Kariyer hedefin: Bireysel farklılığını ortaya koyan ve bir CV’de mutlaka bulunması gereken bir bölüm. Özellikle başvurduğun pozisyon bu hedefe uygunsa... Neden bu işe başvurduğunu, neden bu firmayı seçtiğini, nasıl bir pozisyonda çalışmak ve kariyerinde nasıl ilerlemek istediğini bir-iki cümleyle vurgulaman sana puan kazandırabilir. Tabii bunun için firma hakkında bilgi sahibi olman gerekiyor. Kariyer hedefini yazarken kendi cümlelerini kullan. Kısa, açık ve objektif bilgiler ver.

Eğitimin: Son mezun olduğun okuldan başlayarak devam ettiğin okulları listeleyebilirsin. Sırasıyla hangi yılda hangi okuldan mezun olduğunu (okulun adını ve